Gıdaların sağlık amaçlı olarak çeşitli hastalıkların tedavisinde ve önlenmesinde kullanılmaları çok eski yıllara dayanmaktadır. Son yıllarda tüketici bilincinin artması, gıdalar üzerindeki bilimsel araştırmalar, yeni gıdaların bulunması, gıda sağlık ilişkileri konusunda yapılan bilimsel çalışmalar probiyotik gıdaları öne çıkarmaktadır. Probiyotikler, insanların bağırsak mikrobiyal dengesini düzenleyen, yararlı, canlı mikroorganizma içeren gıdalar olarak tanımlanmaktadır.

Probiyotik yunanca kökenli bir kelime olup ‘yaşam için’ anlamına gelmektedir. Bağırsaklarımızda mikrobiyotik dengeyi sağlayan organizmalardır. Yani probiyotikler canlıdır. Bağırsaklarımızdaki yararlı bakterilerin artmasını sağlar ve zararlıların yerleşmesini önler.

Prebiyotikler ise diyet posası bileşenleridir. Probiyotiklerin besinidir. İnce bağırsaklarımızda sindirime uğramazlar. Başta gelenleri laktuloz, inülin, rafinoz, galakto ve fruktooligosakkaritlerdir. Prebiyotiklerin diyete eklenmesiyle yararlı bakterilerin yaklaşık 10 kat arttığı ve patojenik bakterilerin ise önemli ölçüde azaldığı gözlemlenmiştir.

Hem bedensel hem de zihinsel sağlığı geliştirmeye yarayan probiyotik ve prebiyotikleri vücuda almanın en iyi yolu gıda maddeleridir.

Doğal probiyotik içeren maddeler aşağıdaki gibidir:

• Ev yapımı yoğurt & ayran,
• Kefir (yoğurttan daha güçlü bir kaynak olarak kabul edilir),
• Tarhana,
• Yağlı süt,
• Yağlı & yumuşak peynir,
• Soya bazlı ürünler & içecekler,
• Pastörize edilmemiş turşular (özellikle evde yapılanlar önerilir),
• İşlenmemiş tahıl ürünleri,
• Kombu çayı,
• Mikro yosunlar,
• Kurubaklagil,
• Sirke,
• Arı poleni,
• Fermente edilmiş siyah veya yeşil çaydan oluşan Kombucha.

Doğal prebiyotik içeren maddeler aşağıdaki gibidir:

• Rezene
• Sarımsak
• Soğan
• Pırasa
• Enginar
• Mercimek
• Nohut
• Havuç
• Turp
• Lahana
• Brokoli
• Patates
• Muz
• Keten tohumu
• Ceviz

En yaygın probiyotik bakteri türleri nelerdir?

Probiyotikler olarak kabul edilebilecek birçok bakteri türü olmasına rağmen eczanelerde bulunan yaygın probiyotikler olan iki özel bakteri türü vardır. Bunlar Lactobacillus sp. ve Bifidobacterium sp. bakterilerini içerirler.

Probiyotik ve prebiyotiğin en yaygın biçimde bilinen faydası sindirim sistemi ile ilişkilidir. Öyle ki, pek çok uzman tarafından tembel bağırsak veya irritabl bağırsak sendromu gibi sindirim sistemi bozuklukları için probiyotik takviyeleri önerilmektedir. Gastrointestinal hastalıkların tedavisine yardımcı olmasının yanı sıra, probiyotikler erken yaşlarda düzenli olarak vücuda alındığında çocuklarda alerji gelişimini geciktirirken, üriner ve vajinal enfeksiyonları da önlemede oldukça etkilidir.

Diğer potansiyel faydalar ise şöyledir:

• Özellikle antibiyotikler nedeniyle ortaya çıkan ishalin hızlı bir biçimde tedavi edilmesinde önemli rol oynar,
• Clostridium difficile’nin neden olduğu sindirim sistemi enfeksiyonunun önlenmesinde etkilidir
• Önleyici tedavilerle beraber, mesane kanserinin nüksetmesini engeller,
• Ülser ve gastrit gibi mide rahatsızlıklarını hafifletir (ülsere neden olan H. Pylori bakterisinin etkisini azaltarak),
• Çocuklarda egzama (sedef) görülme olasılığını azaltır,
• Alerjileri ve soğuk algınlığını önlemede etkilidir,
• Tekrarlayan ve kısa süreli karın ağrısının tedavisinde kullanılır,
• Bağırsak hareketleri zihnin çalışma şeklini etkilediğinden, anksiyete ve depresyon gibi mental sağlık sorunlarının ve birtakım nörolojik sorunların tedavisini destekler,
• Düzenli kullanımda kandaki toplam kolesterol seviyesini önemli ölçüde azaltır,
• Yüksek tansiyonu önlemeye yardımcı olan D vitamini seviyelerinde artışa yol açar ve bununla bağlantılı olarak kan basıncını düzenler,
• Kronik yorgunluk sendromu gibi rahatsızlıkların ortadan kaldırılmasında etkilidir.

Probiyotik Tüketiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Gerektiğinden fazla probiyotik, sindirim sistemini olumsuz etkileyip, bağırsak florasını bozabileceğinden öncelikle bir uzmana danışmak şarttır. Uzmanın önerileri ile probiyotik tüketimine başlandığı durumda, yararlı mikroorganizmaların etkilerini görebilmek için en az 2 hafta boyunca düzenli bir şekilde takviyeleri kullanmak & doğal ürünleri tüketmek elzemdir.